rozwoj postnatalny, Pediatria
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wzrastanie i rozwj czþowieka - okresy ontogenezy czþowieka - ocena rozwoju i wzrastanie [ foto siatki centylowej ] PodstawĢ pediatrii jest wiedza o wzrastaniu i rozwoju. OkreĻlenia wzrastanie i rozwj oznaczajĢ procesy, w wyniku ktrych zapþodniona komrka jajowa staje siħ dorosþym osobnikiem. Termin wzrastanie dotyczy gþwnie zmian rozmiarw ciaþa i poszczeglnych jego czħĻci. Termin rozwj odnosi siħ do innych aspektw, tj. rŇnicowania siħ budowy i funkcji organizmu, w tym takŇe zachodzĢcych pod wpþywem czynnikw Ļrodowiskowych, ktre powodujĢ zmiany strukturalne, emocjonalne lub spoþeczne. AUKSOLOGIA to nauka zajmujĢca siħ rozwojem ontogenetycznym ( osobniczym ) i oddziaþywanem Ļrodowiska zewnħtrznego na rozwijajĢce siħ dziecko. MoŇliwoĻę samodzielnej egzystencji jest wynkiem dþugiego, okoþo 20-letniego ( Đ Ňycia! ), wieloetapowego procesu przemian Î od prostej komrki do skomplikowanego dojrzaþego organizmu ludzkiego. Okresy ontogenezy czþowieka W pediatrii ( medycynie wieku rozwojowego ) wyrŇniono nastħpujĢce okresy rozwojowe : I okres prenatalny ( wewnĢtrzþonowy, Ļrdmaciczny ) Î trwa 38 Î 42 tygodni Ňycia pþodowego ( Ļredni czas trwania ciĢŇy wynosi 280 dni ). WyrŇnia siħ w nim dwie fazy : zarodkowĢ ( do 8 tygodnia Ňycia ) i pþodowĢ ( 9 Î 40 tygodni ) 1 II okres postnatalny ( pozamaciczny ) z nastħpujĢcymi podokresami : 1. noworodkowym Î pierwsze 28 dni Ňycia 2. niemowlħcym Î 1 rok Ňycia 3. wczesnego dzieciıstwa ( poniemowlħcym ) Î 2-3 rok Ňycia 4. przedszkolnym Î 4-6 rok Ňycia 5. szkolnym Î 7 Î 15 rok Ňycia - faza obojħtnopþciowa ( 7 Î 10/12 rok zycia ) - faza dojrzewania pþciowego ( 10/12 rok Ňycia Î 15/16 rok Ňycia ) 6. mþodzieıczym Î 16 - 20 rok Ňycia 7. dojrzaþoĻci Î 20/25 Î 40/50 rok Ňycia 8. starzenia siħ Î od 40/50 rok Ňycia, indywidualnie rŇnie Okres rozwoju postnatalnego ( pozamacicznego ) moŇna rwnieŇ podzielię na : 1. okres rozwoju progresywnego ( od 0 Î 25 roku Ňycia ), charakteryzujĢcy siħ przewagĢ procesw anabolicznych nad katabolicznymi 2. okres stabilizacji, tzw. peþnia Ňycia, o cechach wzglħdnej rwnowagi procesw anabolicznych i katabolicznych, tj. od 20/25 roku Ňycia do 40/50 roku Ňycia 3. okres starzenia siħ i staroĻci ( od okoþo 50 roku Ňycia i powyŇej ) Î procesy kataboliczne przewaŇajĢ nad anabolicznymi. Masa tzw. tkanek aktywnych maleje, zmniejsza siħ zdolnoĻę adaptacji do nowych sytuacji. NajczħĻciej po 70 roku Ňycia wystħpuje okres starczej wegetacji biologicznej 2 Okres noworodkowy i niemowlħcy Donoszony, czyli urodzony miħdzy 38 a 42 tygodniem Ňycia noworodek mierzy przeciħtnie Î 50 Î 52 cm waŇy przeciħtnie Î 3,0 Î 3,5 kg ( noworodki pþci mħskiej sĢ zwykle wiħksze o ok. 2 cm i ciħŇsze o 0.3 kg ) WczeĻniak to dziecko urodzone miħdzy 28 a 37 tygodniem Ňycia z masĢ ciaþa 1.000 Î 2.500 g. Noworodki z ciĢŇ bliŅniaczych rodzĢ siħ zazwyczaj przedwczeĻnie i waŇĢ poniŇej 2.500 g. Dziecko nie jest ! miniaturĢ czþowieka dorosþego. Wykazuje wiele odrħbnych cech morfologicznych i funkcjonalnych, specyficznych dla poszczeglnych okresw rozwoju. NOWORODEK rŇni siħ przede wszystkim proporcjami ciaþa Gþowa Î duŇa, stanowi Đ dþugoĻci ciaþa : • obwd gþowy Î 34 Î 36 cm i jest o 1-2 cm wiħkszy od obwodu klatki piersiowej • czħĻę mzgowa wiħksza od czħĻci twarzowej ( mzgowie u noworodka waŇy 350 Î 400 g, co stanowi 14 % masy ciaþa, gdzie u dorosþego tylko 2% masy ciaþa ) • koĻci czaszki czħĻciowo skostniaþe i luŅno poþĢczone ze sobĢ ( stopniowe zarastanie siħ czaszki odbywa siħ do ok. 18 miesiĢca Ňycia ) • ciemiĢczko Î romboidalna przestrzeı na szczycie gþowy w miejscu poþĢczenia koĻci czoþowej i ciemieniowej. Jego ocena niezbħdna jest do np. odwodnienia dziecka, wzmoŇonego ciĻnienia Ļrdczaszkowego, procesw krzywiczych 3 Koıczyny sĢ krtsze • Ļrodek ciħŇkoĻci umiejscowiony powyŇej pħpka ( u dorosþego w okolicy spojenia þonowego ) • zmiana proporcji ciaþa w miarħ upþywu lat [ foto Nelson ] W jamie macicy pþd przebywa w pozycji zgiħciowej. Dla noworodka typowe jest poþoŇenie grzbietowo Î wyprostne. Stopniowo nastħpuje przezwyciħŇenie przyciĢgania ziemskiego tak, Ňe : - w 3 miesiĢcu Ňycia niemowlħ unosi gþowħ w pozycji na wznak - w 5-6 miesiĢcu Ňycia siada - ok. 19 miesiĢca Ňycia przyjmuje postawħ pionowĢ - w 12 miesiĢcu Ňycia ma zdolnoĻę lokomocji, jest to moŇliwe dziħki szybkiemu rozwojowi mzgowia i integracji ukþadu nerwowego z ukþadem ruchu NIEMOWLĦ roĻnie nierwnomiernie : - w 1 miesiĢcu Ňycia przybiera 500 Î 600 g, - w 2 miesiĢcu Ňycia 800 Î 900 g - pŅniej tempo wzrostu maleje. Zdrowy noworodek : - podwaja swĢ urodzeniowĢ masħ ciaþa w 5 miesiĢcu Ňycia - potraja ok. 1 roku Ňycia ! 4 Wzory do wyliczania przybliŇonej Ļredniej wysokoĻci i masy ciaþa niemowlĢt i dzieci Masa ciaþa Kilogramy noworodek 3.25 wiek ( miesiĢc ) + 9 3 Î 12 miesiĢc Ňycia 2 1 Î 6 rok Ňycia wiek ( lata ) x 2 + 8 7 Î 12 rok Ňycia wiek ( lata ) x 7 Î 5 2 WysokoĻę ciaþa Centymetry noworodek 50 cm 1 rok Ňycia 75 cm 2 Î 12 rok Ňycia wiek ( lata ) x 6 + 77 W 6 miesiĢcu Ňycia wyrzynajĢ siħ pierwsze zħby mleczne. Jednoroczne dziecko ma ich przeciħtnie 6 ( dziewczynki zĢbkujĢ szybciej ). Proces rozwoju fizycznego ( ruchowego ) i psychicznego w 1 roku Ňycia dziecka jest ze sobĢ integralnie zwiĢzany. Dlatego mwi siħ o rozwoju psychomotorycznym niemowlħcia. Prawidþowy rozwj moŇe byę zapewniony tylko : • przez racjonalne Ňywienie þĢcznie ze • speþnieniem niezbħdnych potrzeb emocjonalnych ( bodŅce uczuciowe, interakcja spoþeczna z matkĢ, zapewnienie bezpieczeıstwa ) IstniejĢ przekonywujĢce dowody, Ňe bezpoĻredni kontakt matki w pierwszych 16 godzinach po porodzie ze swym nowonarodzonym dzieckiem ( bodŅce wzrokowe i dotykowe ) wyzwalajĢ macierzyıski instynkt opiekuıczy. Brak opieki zawsze tej samej osoby, jej emocjonalne zaangaŇowanie w kontaktach z niemowlħciem Î prowadzi w przyszþoĻci do powaŇnych niekorzystnych nastħpstw w rozwoju osobowoĻci dziecka ( choroba sieroca, zaburzenia psychoemocjonalne, dewiacje spoþeczne ). ņþobek nie jest w stanie zapewnię dziecku rodziny. 5 [ Pobierz całość w formacie PDF ] |