samobojstwa2[1], Emocje i motywacje
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Samobójstwo – przyczyny natury spoáecznej i aspekt psychologiczny Autorzy: Maágorzata Szymczak Magdalena Tworek Rafaá KĊdzierski Marcin KrzyĪaniak Szymon Kandulski Samobójstwo – przyczyny natury spoáecznej i aspekt psychologiczny „Samobójstwo nie jest kwestią wyboru, nastĊpuje, gdy cierpienie przekracza siáy do walki z nim.” Samobójstwo – to rezygnacja czáowieka z Īycia. To najtragiczniejszy przejaw dezintegracji spoáecznej i osobowoĞciowej. Samobójstwo jest zjawiskiem budzącym wiele kontrowersji i emocji. Stanowi przedmiot zainteresowania pedagogów, psychologów, psychiatrów, lekarzy, kryminologów, socjologów, teologów oraz filozofów. Jest aktem woli sprzecznym z podstawowym, pierwszym prawem biologicznym, wynikającym z popĊdu samozachowawczego, czyli prawem zachowania Īycia. Decyzja o samobójstwie niezaleĪnie czy wynika z trudnej sytuacji Īyciowej, czy z choroby psychicznej, jest aktem woli podejmowanym w ramach ĞwiadomoĞci Īycia, a nie Ğmierci. MotywacjĊ samobójstwa charakteryzuje ĞwiadomoĞü i dobrowolnoĞü podjĊcia decyzji pozbawienia siĊĪycia. Dobiera siĊ wtedy takie Ğrodki i takie okolicznoĞci, które warunkują powodzenie takiego czynu. „Ğmierü nie dotyka nas wcale, albowiem póki jesteĞmy, nie ma Ğmierci, a odkąd jest Ğmierü, nie ma nas” Epikur Na przestrzeni wieków poglądy na samobójstwo byáy dosyü zróĪnicowane. W spoáeczeĔstwach pierwotnych akt samobójczy dawaá oskarĪonemu czáowiekowi moĪliwoĞü rozwiązania swoich problemów i zarazem rehabilitacji. Arystoteles samobójstwo potĊpiaá, Epikur twierdziá, Īe "czáowiek moĪe podjąü decyzjĊ ucieczki od Īycia, jeĪeli przestaáo go ono cieszyü i interesowaü". Prawo greckie traktowaáo samobójstwo jako przestĊpstwo zagroĪone sankcją prawną. W spoáeczeĔstwie rzymskim dopuszczano zachowania autodestrukcyjne w negatywnych sytuacjach jednostkowych. ĝw. Augustyn - rzecznik stanowiska KoĞcioáa - potĊpiaá samobójstw, poniewaĪ V przykazanie mówi: Nie zabijaj!, a zabiü siebie, to zabiü czáowieka a zatem samobójstwo jest zabójstwem". KoĞcióá katolicki zajmowaá stanowisko negatywne widząc w tym moralny upadek. W Indiach tradycją staá siĊ rytuaá samo spalenia wdowy na wspólnym stosie ze zwáokami mĊĪa znany pod nazwą SATI. W Japonii pojĊcie honoru motywowaáo do podjĊcia aktu zwanego SEPPUKU tj. harakiri polegającego na rozciĊciu sobie brzucha. To jedne z wielu przykáadów historycznych myĞli i czynów samobójczych. Istniaáo i istniej nadal bardzo wiele przyczyn czynów autodestrukcyjnych waĪne jest jednak, iĪ kaĪde samobójstwo jest dziaáaniem w ogromnym stopniu agresywnym. Agresja jako zachowanie jest wyuczona spoáecznie, moĪe byü wynikiem przykrych doĞwiadczeĔ osoby lub przewidywanych korzyĞci. Wspóáczesny czáowiek Īyje w warunkach sprzyjających stresom. Psychika osoby zagroĪonej samobójstwem podobna jest do zbiornika przelewającego siĊ z dwóch powodów, po pierwsze zbyt duĪy jest dopáyw agresji, a po drugie nie ma swobodnego odpáywu. WiĊkszoĞü zamachów samobójczych to nieudane próby i duĪa czĊĞü motywów ma wyraĨnie manipulacyjny charakter w stosunku do otoczenia. Jednak, mimo, iĪ agresja samobójcy kieruje siĊ przeciw niemu samemu to jej celem są inni ludzie. Związek agresji z samobójstwem przebiega w wielu páaszczyznach, decyduje tu wiele czynników takich jak uwarunkowania spoáeczne, kulturowe, cechy osobowoĞciowe sprawców, sposób dokonania zamachu, iloĞü prób samobójczych. WyróĪnia siĊ cztery podstawowe rodzaje samobójstw: 1. samobójstwo egoistyczne – bĊGące wynikiem zbyt sáabej integracji jednostki z grupą i spoáecznoĞcią; 2. samobójstwo altruistyczne - bĊGące skutkiem zbyt silnej integracji ze Ğrodowiskiem, zbyt silnej identyfikacji z celami, interesami i oczekiwaniami grupy, zbyt daleko posuniĊtej socjalizacji; 3. samobójstwo anoniczne – bĊGące przejawem zakáócenia áadu spoáecznego, wskaĨnikiem jego rozregulowania, sytuacji, w której zachowania jednostki są w zbyt maáym stopniu kontrolowane i stymulowane przez spoáeczeĔstwo; sytuacja dezintegracji spoáecznej, której efektem, a tym samym wskaĨnikiem, jest m.in. zwiĊkszona liczba samobójstw; 4. samobójstwo fatalistyczne – związane z sytuacją jednostkową. Jest to samobójstwo jednostki, która znajduje siĊ w sytuacji tragicznej (np. wiĊĨniowie obozów pracy podczas II wojny Ğwiatowej) Aspekt psychologiczny samobójstw 1. Depresja W duĪym procencie samobójstwa są związane z zaburzeniami psychicznymi. NajczĊĞciej popeániają samobójstwo osoby chore na depresji, schizofreniĊ i alkoholizm. Samobójstwo chorego z depresją wydaje siĊ wydarzeniem, które zwáaszcza dla znającego chorobowe przeĪycia pacjenta, w sposób oczywisty i zrozumiaáy wynika z faktu istnienia depresji. Takie przejawy depresyjnego obrazu myĞlenia, jak: pesymizm, negatywna ocena przyszáRĞci, poczucie beznadziejnoĞci, winy, przekonanie o istnieniu sytuacji bez wyjĞcia i niemoĪnoĞci uzyskania pomocy, wydają siĊ dostatecznym motywem do wyboru samobójstwa jako sposobu rozwiązania beznadziejnej sytuacji. Przyczyny samobójstw chorych z depresją okazują siĊ bardziej záRĪone, niĪ moĪna sądziü na podstawie powierzchownej oceny. Wykazano, Īe nastĊpujące elementy zespoáu depresyjnego idą czĊsto w parze z silnie wyraĪonymi tendencjami samobójczymi: x duĪe nasilenie lĊku, idące w parze z zaburzeniami snu, niekiedy caákowitą bezsennoĞcią, x poczucie beznadziejnoĞci, sytuacji bez wyjĞcia, niemoĪnoĞci uzyskania pomocy ze strony najbliĪszych, przekonanie o nieuleczalnoĞci, obecnoĞci ciĊĪkich chorób, urojenia nihilistyczne, x poczucie winy, przekonanie o dopuszczeniu siĊ ciĊĪkich grzechów, przestĊpstw, dąĪenie do poniesienia kary, x nastrój dysforyczny x dolegliwoĞci typu bólowego i przewlekáe schorzenia somatyczne, x uporczywe zaburzenia snu. Zaburzenia snu, zwáaszcza caákowita bezsennoĞü i narastanie objawów psychopatologicznych w godzinach porannych (w tym lĊku, niepokoju), są jedną z przyczyn duĪej liczby samobójstw dokonywanych nocą oraz we wczesnych godzinach porannych. Zdarza siĊ, Īe chory decyduje siĊ na poszerzenie liczby osób, w stosunku do których Ğmierü wydaje mu siĊ jedynym i najlepszym rozwiązaniem. Dotyczy to zwykle osób najbliĪszych, z którymi pozostaje w bliskim związku emocjonalnym. Motywy takiego rozszerzonego samobójstwa wiąĪą siĊ z dąĪeniem do uchronienia najbliĪszych przed nieszczĊĞciem, cierpieniem i sytuacją bez wyjĞcia, w której - w ocenie pacjenta - znaleĨli siĊ najbliĪsi. Ponowna konfrontacja chorego ze Ğrodowiskiem i wszystkimi problemami Īycia codziennego, zwáaszcza gdy znajduje siĊ wciąĪ w subdepresji, moĪe byü przyczyną nawrotu tendencji samobójczych. Okres poprawy lub remisji u niektórych osób moĪe byü wiĊc etapem bardziej niebezpiecznym niĪ gáĊboka depresja. RównieĪ duĪe znaczenie w tym okresie mają, przetrwaáe i przewlekle utrzymujące siĊ, niezbyt nasilone zaburzenia nastroju, napĊdu oraz snu. Stan taki wiąĪe siĊ ze znacznymi zaburzeniami adaptacji do warunków Ğrodowiskowych i nieprawidáowymi reakcjami na stres. Narastające trudnoĞci w wykonywaniu obowiązków zawodowych, trudnoĞci materialne, konflikty w Īyciu rodzinnym mogąáatwo prowadziü do dekompensacji emocjonalnej i ujemnego bilansu. W badaniach nad zaburzeniami psychicznymi wykorzystuje siĊ skalĊ depresji Beck’a: Skala Depresji Becka (BDI) Skala skáada siĊ z 21 punktów ocenianych, wg intensywnoĞci objawów, od 0 do 3. Z kaĪdego punktu badany powinien wybraü jedną odpowiedĨ, która jego zdaniem, w najlepszy sposób opisuje jego stan we wskazanym okresie (zanim lekarz poprosi chorego o wypeánienie skali powinien sprecyzowaü, jakiego okresu mają dotyczyü odpowiedzi - miesiąca, tygodnia czy ostatniej doby). Wybranie odpowiedzi 0 - 0 punktów, odpowiedzi 1 - 1 punkt itd. Wyniki na dole strony. (Wypeánia pacjent) A. 0. Nie jestem smutny ani przygnĊbiony. 1. Odczuwam czĊsto smutek, przygnĊbienie. 2. PrzeĪywam stale smutek, przygnĊbienie i nie mogĊ uwolniü siĊ od tych przeĪ\ü. 3. Jestem stale tak smutny i nieszczĊĞliwy, Īe jest to nie do wytrzymania. B. 0. Nie przejmujĊ siĊ zbytnio przyszáRĞcią. 1. CzĊsto martwiĊ siĊ o przyszáRĞü. 2. Obawiam siĊ, Īe w przyszáRĞci nic dobrego mnie nie czeka. 3. CzujĊ, Īe przyszáRĞü jest beznadziejna i nic tego nie zmieni. C. 0. SądzĊ, Īe nie popeániam wiĊkszych zaniedbaĔ. 1. SądzĊ, Īe czyniĊ wiĊcej zaniedbaĔ niĪ inni. 2. Kiedy spoglądam na to co robiáem, widzĊ mnóstwo báĊdów i zaniedbaĔ. 3. Jestem zupeánie niewydolny i wszystko robiĊĨle. D. 0. To co robiĊ sprawia mi przyjemnoĞü. 1. Nie cieszy mnie to co robiĊ. 2. Nic mi teraz nie daje prawdziwego zadowolenia. 3. Nie potrafiĊ przeĪywaü zadowolenia i przyjemnoĞci i wszystko mnie nuĪy. E. 0. Nie czujĊ siĊ winnym ani wobec siebie, ani wobec innych. 1. DoĞü czĊsto miewam wyrzuty sumienia. 2. CzĊsto czujĊ, Īe zawiniáem. 3. Stale czujĊ siĊ winnym. F. 0. SądzĊ, Īe nie zasáugujĊ na karĊ. 1. SądzĊ, Īe zasáugujĊ na karĊ. 2. Spodziewam siĊ ukarania. 3. Wiem, Īe jestem karany (lub ukarany). G. 0. Jestem z siebie zadowolony. 1. Nie jestem z siebie zadowolony. 2. CzujĊ do siebie niechĊü. 3. NienawidzĊ siebie. H. 0. Nie czujĊ siĊ gorszy od innych ludzi. 1. Zarzucam sobie, Īe jestem nieudolny i popeániam báĊdy. 2. Stale potĊpiam siebie za popeánione báĊdy. 3. WiniĊ siebie za wszystko záo, które istnieje. I. 0. Nie myĞOĊ o odebraniu sobie Īycia. 1. MyĞOĊ o samobójstwie - ale nie mógábym tego dokonaü. 2. PragnĊ odebraü sobie Īycie. . 3. PopeániĊ samobójstwo, jak bĊdzie odpowiednia sposobnoĞü. J. 0. Nie páaczĊ czĊĞciej niĪ zwykle. 1. PáaczĊ czĊĞciej niĪ dawniej . 2. Ciągle chce mi siĊ páakaü. 3. Chciaábym páakaü, lecz nie jestem w stanie. K. 0. Nie jestem bardziej podenerwowany niĪ dawniej. 1. Jestem bardziej nerwowy i przykry niĪ dawniej. 2. Jestem stale zdenerwowany lub rozdraĪniony. 3. Wszystko co dawniej mnie draĪniáo, staáo siĊ obojĊtne. L. 0. Ludzie interesują mnie jak dawniej. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |